برآورد میزان فعالیت واحدهای صنعتی در زمینه بازیافت در منطقه

مقدمه

تحولات قرن اخير همراه با ازدياد جمعيت و پيشرفت تكنولوژي مرحله تازهاي از تخريب محيط زيست را در پي داشته است. از عمده ترين آلاينده هاي محيط زيست كه جزء لاينفك زندگي انسان محسوب ميگردد، مواد زايد جامد
است. رشد روز افزون جمعيت و به تبع آن افزايش توليد مواد زايد، وجود نگراني اي خاص در خصوص كاهش منابع خدادادي و آلوده شدن منابع طبيعي موجود، كارشناسان را بر آن داشته است كه در چند دهه اخير، موضوع بازيافت مواد زايد جامد را در صدر برنامه هاي دفع زباله جايگزين نمايند بر اساس منابع علمي موجود، فرآيند بازيافت بعد از برنامه كاهش توليد زباله در صدر برنامه هاي مديريت مواد زايد جامد قرار گرفته است.

زيرا بازيافت نه تنها محيط زيست را از خطر آلودگي نجات ميدهد، بلكه منافع اقتصادي متعددي نيز در پي دارد. در تمامي مطالعات امكانسنجي مقدماتي
طرح هاي بازيابي انواع مواد واحدهاي موجود، روند مصرف، قيمت، وضعيت بازار، سهم آنها در بازار واردات و صادرات بررسي گرديده است. به عنوان نمونه در زمينه بازيافت بطري هاي پلاستيكي (PET) انتظار ميرود كه بازار رو به رشد و خوبي در آينده داشته باشد . در مورد بازيافت آلياژ ميتوان گفت كه بازار فولاد در جهان از رونق بسيار خوبي برخوردار است. از اين رو در صورتي كه صادر كنندگان توانايي ارايه قيمت و كيفيت لازم را داشته باشند، صادرات در حجم بسيار بالا قابل انجام است . Cologne در شانگدون چين به بررسي بازار مديريت پسماند بيمارستاني پرداخت. دراين پروژه مطالعاتي پس از برآورد مقادير پسماند در سطح منطقه و تعيين پهنه بندي پسماند بيمارستاني، عناصر مديريت پسماند بررسي شد، كه نتيجه آن ضرورت ايجاد زير ساخت هاتوسط دولت و سپس ورود بخش خصوصي به اين حوزه است .
در سال 2009 مؤسسه تحقيقات بازار طي گزارشي به بررسي در مورد بازار بازيافت زايدات الكترونيكي پرداخت. نتيجه اين تحقيقات پيشنهاد ايجاد 500 شركت با 200موضوع كاري مي باشد.

 در سطح استان اصفهان واحدهايي كه در زمينه بازيافت فعاليت دارند، به دو گروه قابل تقسيم هستند. ها اين گروه شامل واحدهاي صنعتي فعال داخل شهرك ها و ديگري واحدهاي صنعتي فعال خارج از شهركت ها ميباشند. هر يك از اين واحدهاي صنعتي در زمينه بازيافت نوع خاصي از مواد مشغول به فعاليت ميباشند .
به منظور مطالعه مقدار گردش و استفاده از ضايعات و همچنين ميزان و حجم مبادلات كالايي، مالي و اقتصادي در اين زمينه در استان اصفهان بر اساس دسته بندي موضوعي، پسماندهاي بازيافتني واحدهاي صنعتي موجود در استان از لحاظ تعداد، اشتغال، سرمايه گذاري و ظرفيت توليد مورد
بررسي قرار گرفتند .

روش ها

به منظور بررسي بازار بازيافت در سطح استان اصفهان، ابتدا مواد قابل بازيافت به ده دسته تقسيمبندي شدند. ايندسته هاي بازيافتي شامل چوب، فلزات آهني و غير آهني، كاغذ و كارتن، شيشه، لاستيك و پلاستيك، كاني غير فلزي، منسوجات، زايدات الكترنيك، خودرو فرسوده و ساير موادي
كه در اين دسته ها نميگنجند، تقسيم بندي شدند. در ادامه كار واحدهاي صنعتي نيز مورد بررسي قرار گرفتند، كه به طور كلي واحدهاي مستقر در شهركهاي صنعتي و واحدهاي مستقر در خارج از شهركها با عنوان واحدهاي پراكنده فعال در زمينه بازيافت مواد و ضايعات بازيافتني در خارج از محدوده
شهركها فعاليت ميكنند. اطلاعات در اين زمينه از سازمان صنايع و معادن و همچنين شركت شهركهاي صنعتي استانجمع آوري شد. در اين مقاله از روش مطالعات كمي وپژوهش هاي تجربي براي مطالعه استفاده گرديد .
بررسي هاي انجام شده نشان داد كه در زمينه واحدهاي
فعال بازيافت در سطح استان، به طور كلي 87 واحد صنعتي، سازمان يا فرد فعال در زمينه بازيافت و تبديل مواد بازيافتني مشغول فعاليت هستند .
آمار اخذ شده از سازمان صنايع و معادن و شركت شهركت هاي صنعتي استان در مورد واحدهاي شناسنامه دار وتعداد واحدهايي كه در زمينه بازيافت در سطح استان فعاليت دارند، نشان داد كه از اين 87 واحد صنعتي فعال در اين زمينه به طور تقريبي 51 واحد در داخل شهركت هاي صنعتي و 36 واحد ديگر به صورت پراكنده بازيافت ضايعات را انجام
ميدهند. لازم به ذكر است كه در خصوص واحدهاي بازيافت خارج از شهرك، طبق آمار سازمان صنايع و معادن استان، به طور كلي 71 واحد داراي جواز تأسيس ميباشد كه از اين تعداد، 36 واحد صنعتي در حال حاضر فعال ميباشند. همچنين همزمان روند تعداد، اشتغال، سرمايهگذاري و ظرفيت توليد در صنايع فعال در زمينه تبديل و بازيافت مواد در داخل و خارج شهركهاي صنعتي استان اصفهان مورد بررسي قرار گرفت .

يافته

آمار به دست آمده از مطالعات انجام شده در مورد صنايع بازيافت در شكلهاي 8تا 1 ارايه شده است . شكل 2و 1 تعداد واحدهاي صنعتي فعال در زمينه
بازيافت در داخل و خارج از شهركهاي صنعتي استاناصفهان را در دسته هاي مختلف بازيافت نشان مي دهد. بر اساس شكل 1 بيشترين تعداد واحدهاي بازيافتي در دسته هاي كاغذ و كارتن و منسوجات است. كمترين تعداد نيز
در دسته زايدات الكترونيك ميباشد. بر اساس شكل 2 بيشترين تعداد واحدهاي بازيافتي در دستههاي منسوجات وكمترين تعداد نيز در دسته زايدات الكترونيك، شيشه و چوب مي .باشد
شكلهاي ميز 4و 3 ان سرمايهگذاري انجام شده براي واحدهاي صنعتي فعال در زمينه بازيافت در داخل و خارج از شهركهاي صنعتي استان اصفهان را در دسته هاي مختلفبازيافت نشان ميدهد.
بر اساس شكل 3 بيشترين سرمايهگذاري در دسته بازيافت مواد فلزي و كاغذ و كارتن صورت گرفته است وكمترين آن در زمينه زايدات الكترونيك و شيشه بوده است .

شكل 4 نشان ميدهد كه بيشترين سرمايهگذاري انجام شده در زمينه مواد فلزي است و در دسته هاي زايداتالكترونيك و شيشه و چوب هيچ گونه سرمايهگذاري نشده است .
شكلهاي 6و 5 ميزان اشتغال ايجاد شده براي واحدهاي صنعتي فعال در زمينه بازيافت در داخل و خارج از شهركت هاي صنعتي استان اصفهان را در دسته هاي مختلف بازيافت نشانميدهد.

بر اساس شكل بيش 5 ترين اشتغال ايجاد شده در دسته بازيافت كاغذ و كارتن و مواد فلزي بوده است و كمترين آندر زمينه زايدات الكترونيك و شيشه بوده است .
شكل 6 نشان ميدهد كه بيشترين اشتغال در زمينه مواد فلزي است و در دستههاي زايدات الكترونيك، شيشه و چوب هيچ گونه اشتغالي ندارد .
شكلهاي 8و 7 ظرفيت توليد ايجاد شده براي واحدهايصنعتي فعال در زمينه بازيافت در داخل و خارج از شهركهايصنعتي استان اصفهان را در دستههاي مختلف بازيافت نشانمي دهد.
بر اساس شكل 7 بيشترين ظرفيت توليد در دسته بازيافت مواد فلزي و كاغذ و كارتن است و كمترين آن در زمينهزايدات الكترونيك و شيشه است. همچنين بر اساس شكل 8 بيشترين ظرفيت توليد در دسته بازيافت مواد فلزي است و درزمينه زايدات الكترونيك و شيشه و چوب هيچ ظرفيت توليدي
وجود ندارد .

به منظور نتيجه گيري از اين كه در سطح استان در چه دستهاي از موارد بازيافت كار و فعاليت بيشتري صورت گرفته است، از شاخص فعاليت استفاده گرديد. در اين شاخص ابتدا با توجه به آمار موجود در مورد صنايع فعال هم در شهركت هايصنعتي استان و هم صنايع پراكنده در نظر گرفته شد. جهت محاسبه اين شاخص از چهار نوع آمار موجود در اين زمينه شامل تعداد واحدها، سرمايه، اشتغال و ظرفيت توليد استفاده. شد اين پارامترها ابتدا با استفاده از تقسيم عدد هر گروه برمجموع مقادير يكه شدند و سپس تمامي اعداد به دست آمده در هم ضرب شدند .

شكل 9 به صورت نزولي شاخص فعاليت را براي صنايع بازيافتي مختلف نشان ميدهد. بر اساس شكل مي 9 توان نتيجه گرفت كه در مورد بازيافت شيشه و زايدات الكترونيك هيچ فعاليتي در استان صورت نگرفته است. در زمينه بازيافت چوب، لاستيك و پلاستيك، روغنهاي مستعمل، زايدات ساختماني و ساير موارد بازيافت، فعاليت بسيار كمي صورت گرفته است. در زمينه خودرو فرسوده، كاغذ و كارتن و منسوجات، بازيافت در حد متوسط صورت گرفته، بيشترين فعاليت صورت گرفته در زمينه بازيافت مواد آهني فلزي و غيرآهني در سطح استان بوده است .

بحث

با توجه به مطالعات انجام شده، ميزان كل سرمايه ثابت،اشتغال و ظرفيت توليد محصول در 51 واحد مستقر در داخل شهرك هاي صنعتي به ترتيب برابر با 516848 ميليون ريال،1111 نفر و 416950 تن در سال ميباشد. تعداد واحدهاي صنعتي فعال در خارج از شهرك ها نيز در حدود 36 واحد ميباشد، كه ميزان سرمايه، اشتغال و ظرفيت توليد در مورد اين واحدها برابر با 443245 ميليون ريال، 1080 نفر و 1646949 تن در سال برآورد شده است .
وضعيت سرمايه گذاري در بخش بازيافت در سطح استان، چه در مورد واحدهاي فعال داخل شهرك و چه در مورد واحدهاي فعال مستقر در خارج از شهرك، بيانگر اين است كه به طور كلي 960093 ميليون ريال سرمايه به بخش
بازيافت استان اختصاص يافته است. از طرفي ميزان سرمايه اي كه به واحدهاي فعال داخل شهرك تعلق گرفته است، برابر با 516848 ميليون ريال و براي واحدهاي فعال خارج از شهرك كه به صورت پراكنده فعاليت ميكنند، برابر با443245 ميليون ريال برآورد شده است. بررسي سرمايه گذاري و جذب سرمايه در گروه هاي مختلف بازيافت در داخل و خارج از شهرك هاي صنعتي استان نشان ميدهد كه در خصوص واحدهاي پراكنده بيشترين سرمايه گذاري در بخش بازيافت ضايعات مواد آهني فلزي و غير آهني صورت گرفته است، كه اين ميزان سرمايه برابر با 380401 ميليون ريال ميباشد. در مورد واحدهاي صنعتي داخل شهرك هاي صنعتي استان نيز بازيافت ضايعات مواد آهني فلزي و غير آهني بالاترين حجم سرمايه را به خود اختصاص داده اند، كه برابر با 199549ميليون ريال ميباشد. بنابراين بر اساس آمار موجود در زمينه سرمايه گذاري در بخش بازيافت در استان نتيجه ميشود كه بيشترين سرمايه گذاري در بخش بازيافت در سطح استان به بازيافت ضايعات مواد آهني فلزي و غير آهني تعلق دارد و همچنين حجم كل سرمايه اي كه به بخش بازيافت در خارج از شهرك هاي صنعتي استان تعلق گرفته است، كمتر از ميزانسرمايه اي است كه به واحدهاي فعال داخل شهرك اختصاص يافته است.

در زمينه ميزان اشتغال ايجاد شده در واحدهاي بازيافتي،اشتغالزايي در خارج شهرك در مقايسه با واحدهاي فعال داخل شهرك كمتر ميباشد. اختلاف در اشتغالزايي بين واحدهاي داخل شهرك و خارج از شهرك با توجه به وجود
تعداد واحدهاي كوچك كه با فرايندهاي بيشتر سنتي و با سرمايه اندك و به صورت دستي در خارج از شهرك هامشغول به كار هستند، اتفاق افتاده است .
به طور كلي حجم توليد محصول در واحدهاي بازيافت خارج از شهرك در طول سال به طور تقريبي بالا ميباشد،ولي اين ميزان در مورد واحدهاي فعال خارج از شهرك در مقايسه با واحدهاي مشابه كه داخل شهرك مستقر ميباشند، بيشتر است. اين مقدار در حدود 1646949 تن در سالتخمين زده شده است. همچنين حجم توليد محصول در واحدهاي فعال داخل شهرك برابر با 416950 تن در سال است، كه در مقايسه با واحدهاي مشابه خارج از شهرك بهنسبت كمتر ميباشد .
در زمينه بازار بازيافت واحدهاي صنعتي در سطح استان، مطالعات مشابهي صورت نگرفته است و كاري جديد به شمار می آید.

نتيجه گيري

بر اساس شاخص فعاليت به دست آمده و ظرفيت توليد مواد بازيافتني در سطح استان در زمينه زايدات ساختماني، لاستيك و پلاستيك، شيشه، زايدات الكترونيك و خودرو فرسوده، كمتركار شده است. در نتيجه پيشنهاد ميگردد كه مسؤولين امر برنامه ريزي هايي جهت توسعه صنعت بازيافت در زمينه هاي
زايدات ساختماني، لاستيك و پلاستيك، شيشه، زايدات الكترونيك و خودرو فرسوده انجام گيرد .